قطره چکان کشاورزی، قطره چکان آبیاری

قطره چکان کشاورزی یا دریپر چیست؟

آبیاری اصلی‌ترین مرحله در کشاورزی و باغبانی است. خصوصاً در این سال‌ها که با بحران منابع آبی روبه‌رو هستیم، باید از تکنیک‌های مدرن مانند آبیاری قطره ای در مزارع و باغات استفاده کنیم. قطره چکان آبیاری یا دریپر مهمترین ابزار در طراحی سیستم‌های مدرن آبیاری قطره ای است.

قطره چکان آبیاری عضو انتهایی سیستم توزیع آب در محیط‌های کشاورزی است. این قطعه به شکلی طراحی‌ شده است که می‌تواند جریان آب را آهسته و پیوسته در پای گیاهان توزیع کند. در این ‌صورت با مدیریت منابع آب می‌توانیم تعداد گیاهان بیشتری را پرورش داده و هر گیاه به ‌اندازه کافی از آب برخوردار است. از طرفی اتلاف آب در مزارع بزرگ و باغات کاهش پیدا می‌کند. انواع قطره چکان کشاورزی برای شرایط مختلف سیستم‌های آبیاری قطره ای طراحی ‌شده است که با توجه به فشار آب و یا نحوه توزیع آب در شرایط مختلف کارایی دارند.

مزایای استفاده از قطره چکان آبیاری

دیگر وقت آن نیست که مزارع خود را با روش‌های سنتی آبیاری کنیم. چرا که هم با منابع محدود آب روبرو هستیم و هم می‌خواهیم تا از حداکثر زمین برای برداشت حداکثر محصول استفاده کنیم. تنها با توزیع یکدست و پیوسته آب است که می‌توانیم از محصولی پربار در تمام زمین برخوردار شویم. مزایای استفاده از دریپر آبیاری قطره ای به قرار زیر است:

• از اتلاف آب جلوگیری خواهد شد.
• باعث افزایش راندمان سیستم آبیاری مزارع و باغات می‌شود.
• باعث صرفه‌ جویی در مصرف آب شده، به شکلی که می‌توانیم زمین‌های بیشتری را آبیاری کنیم.
• در کاهش شوری آب تأثیرگذار است.
• آب را پیوسته اما آهسته توزیع می‌کند. بنابراین خاک زیر پای گیاه شسته نمی‌شود.
• آب را پای گیاهان هدف توزیع کرده و از رشد علف‌های هرز جلوگیری می‌کند.
• باعث صرفه‌جویی در نیروی کار و کاهش هزینه آبیاری مزارع و باغات خواهد شد.

کاربرد قطره چکان کشاورزی

قطره چکان آبیاری برای توزیع یکدست آب به شکل پیوسته پای گیاهان هدف از فضاهای باغبانی و یا زراعی کارایی دارد. کاربرد انواع دریپر در امتداد طراحی و راه‌اندازی سیستم‌های آبیاری قطره ای قرار می‌گیرد. سیستم آبیاری قطره ای نوعی سیستم توزیع شبکه‌ای آب از طریق نصب لوله در سراسر باغ یا مزرعه است. به ازای هر درخت و یا چند بوته گیاه یک یا دو عدد دریپر بر روی لوله‌های توزیع آب شبکه نصب خواهد شد. به ‌این ‌ترتیب هر درخت یا بوته از جریان پیوسته و آهسته آب در تمام ساعات برخوردار است و به‌ خوبی رشد می‌کند. از قطره چکان کشاورزی برای آبیاری باغات، مزارع، بوستان‌ها، پارک‌های شهری، خانه باغ‌ها، زمین‌های بازی و مکان‌های تفریحی، پارک‌های جنگلی و… استفاده می‌کنند.

انواع مدل‌های قطره چکان کشاورزی

انواع دریپر را با توجه به نحوه کارکرد آنها حین تغییرات فشار آب و یا مقدار دبی در مدل‌های گوناگون دسته‌بندی می‌کنند. تفکیک انواع این تجهیزات آبیاری براساس فشار خط متداول است و شرایط کاربردی آنها را تعیین خواهد کرد. در حالت کلی با دو نوع سیستم آبیاری قطره ای روبرو هستیم. سیستم‌هایی که می‌توانند آب را به شکل یکنواخت و با فشار یکسان در کل شبکه توزیع کنند و در مقابل سیستم‌هایی که به هر دلیلی مانند زمین‌های شیب‌دار با نوسان فشار آب روبرو هستند. با این رویکرد انواع قطره چکان آبیاری تحت فشار به قرار زیر است:

تقسیم‌بندی دریپر از لحاظ فشار

سیستم‌های آبیاری قطره ای با توزیع شبکه‌ای از لوله‌ها در سراسر مزرعه و یا باغ شکل می‌گیرند. آب با فشار در تمام این لوله‌ها توزیع خواهد شد. در ابتدای سیستم نیز از پمپ‌های مخصوص آبیاری قطره ای استفاده شده است، اما در شبکه بزرگ سیستم‌های آبیاری زراعی و یا باغات نمی‌توانیم انتظار شرایط کاملاً یکدست و پیش‌ بینی ‌شده را داشته باشیم. بر این اساس و با توجه به نرخ فشار آب در شبکه داریم:

قطره چکان نرمال

دبی آب خروجی این نازل‌ها ثابت نیست و مقدار آن با توجه به مقدار فشار آب خط تغییر می‌کند. این نوع طراحی کاملاً ساده‌ای دارند و به مانند یک نازل باریک در مقابل جریان آب طراحی شده‌اند. هر گاه فشار آب خط لوله افزایش پیدا کند، مقدار جریان آب خارج ‌شده از این قطعه نیز بیشتر می‌شود. با کاهش فشار نیز جریان آب افت محسوسی پیدا می‌کند. این نوع دریپر مناسب نصب بر روی خطوطی هستند که جریان آب با فشار ثابتی عبور می‌کند. معمولاً از این نوع در سیستم‌های آبیاری قطره ای ساده در زمین‌های مسطح بدون پستی و بلندی استفاده می‌کنند.

قطره چکان تنظیمی

به این نوع دریپر اصطلاحا PC (Pressure Compensation) نیز گفته می‌شود که به ‌معنای جبران ‌کننده فشار است. در واقع این نوع قطره چکان آبیاری را با عنوان دبی ثابت می‌شناسیم. این بدان معنی است که مقدار دبی آب خروجی آنها تحت تأثیر فشار آب داخل لوله قرار ندارد. به ‌این ‌ترتیب وقتی فشار آب داخل لوله خیلی زیاد است، مثلاً در سراشیبی‌ها و یا فشار آب خیلی کم است، مثلاً در سربالایی‌ها مقدار آب خارج‌ شده از این محصول یکسان است. به نوعی از قابلیت خود تنظیمی برخوردار هستند. این مدل طراحی کاملاً حرفه‌ای دارد و با قیمت بالاتری از مدل‌های معمولی فروخته می‌شود، اما مناسب نصب در زمین‌های شیب‌دار، زمین‌ها با پستی و بلندیه زیاد و فضاهای گلخانه‌ای و آبیاری طبقاتی است. حتی در زمین‌های مسطح نیز کارایی دارد.

تقسیم‌بندی قطره چکان‌ها براساس آب‌دهی

انواع قطره چکان کشاورزی را براساس مقدار دبی آب نیز دسته‌بندی می‌کنند. در کل همه این محصولات چه مدل‌های ساده و یا خود تنظیم ظرفیت محدودی برای عبور آب دارند. از حداکثر ظرفیت آب‌دهی دریپرها برای دسته‌بندی آنها نیز استفاده می‌کنند که به‌ قرار زیر است:

قطره چکان ۲ لیتر بر ساعت

کوچک‌ترین سایز استاندارد برای ساخت انواع دریپر آبیاری است که برای توزیع آب مناسب گیاهان کوچک زمین‌های جالیزی و یا آبیاری گل‌ها در فضاهای گلخانه‌ای و یا آبیاری نهال نوپای درختان باغ و بوستان طراحی ‌شده است. حداکثر دبی خروجی این مدل ۲ لیتر در ساعت است و معمولاً با قابلیت اتصال به لوله نمره ۶ آبیاری تولید می‌شود. این مدل‌ها بدنه پلاستیکی هستند و از پلیمر پلی پروپیلن برای ساخت آنها استفاده می‌کنند. همچنین در هر دو مدل معمولی و یا PC (خودتنظیم) از برندهای مختلف موجود هستند.

قطره چکان 4 لیتر بر ساعت

 از جمله سایزهای کاربردی است که برای آبیاری قطره ای باغ‌ها، بوستان‌ها، پارک‌ها و یا گلخانه‌ها کارایی دارد. این نوع را در هر دو مدل معمولی و یا خودتنظیم طراحی می‌کنند و قادر است تا در هر ساعت حداکثر ۴ لیتر آب را به شکل قطره‌ای اما پیوسته در پای گیاهان توزیع نماید. این مدل‌های ۴ لیتری را معمولاً از پلی پروپیلن باکیفیت همراه روکش سیلیکونی می‌سازند و قادر است تا در محدوده فشار 0.5 الی ۴ بار به‌ راحتی کار کند.

قطره چکان ۸ لیتر بر ساعت

 یکی دیگر از سایزهای بسیار متداول برای آبیاری فضاهای گلخانه‌ای، گیاهان بوته‌ای، درخت‌های کوچک، مزارع و بوستان‌ها است. جنس بدنه این نوع نیز از پلیمر فشرده و مرغوب پلی پروپیلن است. این محصول برای عبور ۸ لیتر آب در هر ساعت طراحی ‌شده است که مقدار کاملاً مناسب برای آبیاری بسیاری از فضاهای کوچک مانند محیط‌های بسته گلخانه‌ای است. این مدل‌های ۸ لیتر را در هر دو تیپ از نمونه‌های معمولی و یا خودتنظیم می‌سازند.

قطره چکان ۱۲ لیتر بر ساعت

 کاربردهای دریپر آبیاری قطره ای ۱۲ لیتری بسیار گسترده است. جریان آب این نوع آن‌قدر زیاد است که برای آبیاری قطره ای درختان باغ کارایی داشته باشد و در عین ‌حال آن‌قدر محدود است که جهت آبیاری در فضاهای گلخانه‌ای نیز استفاده شود. این مدل‌های ۱۲ لیتری را با بدنه پلیمری و ضد UV می‌سازند و در انواع مزارع و یا باغات در هر دو مدل معمولی و خودتنظیم کارایی دارد.

قطره چکان ۱۶ لیتر بر ساعت

 حجم آب این مدل رقم قابل ‌توجه ۱۶ لیتر در هر دقیقه است. این مقدار از بزرگترین دریپرها است که برای آبیاری گسترده اما به شکل قطره‌ای در محیط بوستان‌ها، پارک‌ها، مزارع بزرگ و البته باغ با درختان تناور کارایی دارد. این مدل‌های ۱۶ لیتری فشار آب تا حداکثر 3.5 بار را تحمل کرده و در مدل‌های خودتنظیم (PC) طراحی می‌شوند.

قطره چکان ۲۴ لیتر بر ساعت

بزرگترین سایز استاندارد طراحی انواع قطره چکان آبیاری است که مخصوص آب‌دهی قطره‌ای پای درختان تناور باغ و گیاهان انبوه و بوستان‌ها طراحی شده ‌است. ظرفیت آب‌دهی این مدل رقم قابل‌ توجه ۲۴ لیتر بر دقیقه است که این محصول را به حرفه‌ای‌ترین نوع برای آبیاری فضاهای بزرگ و حتی گیاهان جالیزی تبدیل کرده ‌است.

تقسیم‌بندی قطره چکان آبیاری براساس روش ساخت

انواع دریپر آبیاری قطره ای را با توجه به نوع ساخت آنها نیز دسته‌بندی می‌کنند. عموم این تجهیزات دارای بدنه پلاستیکی هستند که روش ساخت کم‌ و بیش یکسانی دارند. البته روش ساخت مدل‌های کم ظرفیت با مدل‌هایی که ظرفیت بالایی دارند متفاوت است. در کل انواع دریپر را با توجه به روش ساخت در دو گروه کلی پرسی و جدا شونده تفکیک می‌کنند.

قطره چکان پرسی

قطعات این دریپر در محل کارخانه و به روش پرسی بر روی ‌هم قرار گرفته‌اند. طراحی ساده‌ای دارند که به ‌سادگی دچار نشتی آب نمی‌شوند. در عین ‌حال امکان شل شدن قطعات آن وجود ندارد؛ اما در کل یکبار مصرف هستند و در صورت انسداد نازل و یا شکسته شدن بدنه باید به‌ کلی آنها را تعویض کنید.

قطر چکان باز شونده

بخش‌های مختلف این نوع از هم باز می‌شوند. در محل کارخانه این سری را به شکل قطعات جدا از هم طراحی کرده‌اند که به حالت رزوه‌ای در یکدیگر چفت شده و مجموعه کاملی را تشکیل می‌دهند. در محل باغ و یا مزرعه به‌ راحتی می‌توانید بخش‌های مختلف آن را از یکدیگر جدا کرده و تمیز کنید. در عین ‌حال بخش آسیب‌ دیده قابل تعویض است. لذا شرایط استفاده بهینه‌تر و کاربرد گسترده‌تری از مدل‌های پرسی دارند.

انواع برندهای قطره چکان

بدون تردید آبیاری قطره ای متداول‌ترین روش آبیاری است که در باغ، مزرعه، بوستان و گلخانه کارایی دارد. این روش آبیاری در سراسر جهان متداول است و همه ساله میلیون‌ها هکتار زمین زراعی به انواع قطره چکان کشاورزی نیاز دارند. همین بازار پویا باعث شده تا جمع بزرگی از تولید کنندگان در سراسر جهان برای طراحی و عرضه این محصول دست ‌به ‌کار شوند. برندهای مطرح تولید کننده قطره چکان آبیاری تحت فشار عموماً محصول کشورهای ایتالیا، یونان، آمریکا و… هستند. در این سال‌های اخیر برندهای ایرانی نیز در این زمینه فعالیت می‌کنند. از برترین برندهای تولید کننده می توان به برندهای نتافیم، میکرو فابر، رین برد، یورو دریپ، آنتلکو، پلاسترو، ایران دریپ و ورسک اشاره نمود. 

مشخصات فنی انواع قطره چکان کشاورزی

مشخصات فنی انواع دریپر آبیاری قطره ای را با توجه به آیتم‌های گوناگون بررسی می‌کنند. نوع طراحی از مدل‌های معمولی و یا خود تنظیم اولین مشخصه فنی است. در عین‌ حال لازم است تا مقدار فشار کاری آنها را بررسی کنیم. عموم این محصولات معمولاً در محدوده فشار 0.5 الی ۴ بار کار می‌کنند.

مقدار دبی یا همان آب‌دهی یکی دیگر از فاکتورهای کلیدی است که در مدل‌های گوناگون در محدوده ۲ الی ۲۴ لیتر در ساعت قرار دارد. روش اتصال به لوله‌ها، سایز لوله‌ها و تعداد خروجی از دیگر مؤلفه‌های فنی هستند که لازم است تا در انواع این محصولات مورد بررسی قرار بگیرند. نوع متریال بدنه این محصولات از جنس پلیمری است که خاصیت ضد UV دارند. قابلیت تنظیم فشار، قابلیت خود شویندگی، قابلیت دبی ثابت و تحمل فشار حداکثری از جمله دیگر ویژگی‌های فنی انواع دریپر آبیاری قطره ای است.

قیمت قطره چکان کشاورزی

قیمت قطره چکان آبیاری با در نظر گرفتن فاکتورهای گوناگون محاسبه شده‌ است. معمولا مدل‌های PC از مدل‌های معمولی گران‌تر هستند. این در حالی است که برای قیمت‌گذاری به ظرفیت یا همان مقدار آب‌دهی توجه می‌کنند. از طرفی کیفیت ساخت، جنس بدنه، مقاومت در برابر شرایط نامساعد محیطی، ضد ضربه بودن و خاصیت خود شویندگی از دیگر فاکتورهای تعیین ‌کننده قیمت قطره چکان کشاورزی هستند. هر چند همواره نام و نشان برند سازنده در تعیین نهایی قیمت محصول تأثیرگذار است.

سؤالات متداول در مورد دریپر آبیاری

• قابلیت خود شویندگی در قطره چکان کشاورزی چیست؟

  خود شویندگی نوعی قابلیت ویژه در مدل‌های PC است که جهت جلوگیری از انسداد نازل توسط املاح موجود در آب استفاده می‌شود.

• برای کاشت هیدرو پونیک از چه نوع دریپر استفاده کنیم؟

  شدت جریان آب در این نوع کشاورزی اهمیت بالایی دارد. لذا استفاده از مدل‌های PC توصیه می‌شود.

• چگونه قطره چکان PC را از نوع معمولی تشخیص دهیم؟

  دریپرهای PC دارای دیافراگم خود تنظیم هستند. اگر از نوع بازشونده باشد، به‌ راحتی می‌توانید این دیافراگم را پیدا کنید.